Dzień bez Oleju Palmowego. Jaki ma wpływ na środowisko i ludzi? Oto dlaczego powinniśmy go unikać. Sprawdź inne oznaczenia tej substancji

O ile olej palmowy jest dla ludzkiego organizmu dobrą alternatywą dla tłuszczów trans, tak wpływ oleju palmowego na środowisko oraz ludzi bezpośrednio i pośrednio zaangażowanych w jego tworzenie jest szkodliwy. Oto spojrzenie na niektóre problemy związane z olejem palmowym.

Owoc palmy zawiera dwa rodzaje oleju. Olej z owoców pochodzi z miąższu mezokarpu, warstwy koloru brzoskwini znajdującej się tuż pod skórą. Ziarno w środku zawiera tak zwany olej z ziaren palmowych. Według przeglądu NIH oleju palmowego i jego wpływu na serce, olej z mezokarpu ma mniejszą zawartość tłuszczów nasyconych i zawiera witaminę E oraz przeciwutleniacz beta-karoten.

Olej z ziaren palmowych ma więcej tłuszczów nasyconych i jest to olej stosowany w wypiekach i niektórych produktach kosmetycznych, ponieważ większa ilość tłuszczów nasyconych pozwala mu zachować stabilność w wyższych temperaturach i zapewnia dłuższy okres przydatności do spożycia.

Ze względu na opisane powyżej właściwości, olej ten znajduje się w szerokiej gamie produktów, w tym w czekoladzie, pakowanym pieczywie, a także w rzeczach, których nie jemy, takich jak detergenty czy kosmetyki. Wszystko to brzmi sensownie i całkiem przyjaźnie, dlaczego zatem olej palmowy to nie jest dobra opcja dla środowiska?

Za każdym razem, gdy bioróżnorodny obszar zostaje zniszczony i zastąpiony monokulturą, niszczy to środowisko. Według Union of Concerned Scientists, w Indonezji i Malezji, a także w innych częściach świata, doszło do znacznego wylesiania, które utorowało drogę plantacjom oleju palmowego.

Zagrożenie gatunków – orangutan to zwierzę, które cierpi najbardziej w związku z sadzeniem plantacji. W 1990 r. na wolności było 315 000 orangutanów, obecnie jest ich mniej niż 50 000. Orangutan Foundation International twierdzi, że ekspansja plantacji palmy olejowej jest głównym zagrożeniem dla przetrwania tego gatunku na wolności. Jeśli orangutany nie stracą życia podczas wyrębu i wypalania lasów, to i tak tracą swoje domy i mają trudności ze znalezieniem pożywienia.

Emisja dwutlenku węgla – lasy Indonezji magazynują więcej dwutlenku węgla na hektar niż lasy deszczowe Brazylii. Kiedy te lasy są wycinane, aby zrobić miejsce dla plantacji, uwolniony węgiel przyczynia się do globalnego ocieplenia. Szacuje się, że w latach 2000-2010 plantacje oleju palmowego odpowiadały za 2-9% światowych emisji. Problemem jest nie tylko wycinanie drzew i innych roślin. Torfowiska w lasach są osuszane i palone, aby zrobić miejsce dla plantacji. Te torfowiska zawierają więcej węgla niż lasy powyżej – od 18 do 28 razy więcej. Węgiel jest uwalniany, gdy torfowiska są niszczone.

Przesiedlanie ludności rdzennej – rdzenni mieszkańcy często nie mają tytułów do ziemi, na której żyli od pokoleń. Według Spotta, na obszarach takich jak Borneo wieśniacy są wypychani z ziemi, gdy rząd przekazuje ją firmom produkującym olej palmowy.

Brak praw pracowniczych – praca dzieci jest powszechna w Malezji. Szacuje się, że na plantacjach pracuje od 72 000 do 200 000 dzieci za niewielką płacę lub bez wynagrodzenia i w trudnych warunkach. Handel ludźmi również ma tam miejsce. Ponadto pracownicy borykają się z kiepskimi warunkami pracy, w tym z brakiem czystej wody.

Zanieczyszczenie – niestety jest to standard przy tworzeniu i utrzymywaniu plantacji. Nawozy i pestycydy zanieczyszczają wodę pitną. Pożary używane do spalenia pierwotnych lasów tworzą mgłę, która wypełnia powietrze. W 2015 r. w Indonezji zgłoszono ponad 500 000 przypadków chorób układu oddechowego spowodowanych tą mgłą.

Światowa Federacja Dzikiej Przyrody (WWF) i Okrągły Stół ds. Zrównoważonego Oleju Palmowego (RSPO) wierzą, że tak. Próbują stworzyć zrównoważony rozwój w branży. RSPO stworzyło zrównoważony program certyfikacji, który chroni pracowników, rdzenną ludność, lasy i dziką przyrodę, jednocześnie wymagając redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Jak wyjaśnia WWF Polska „Faktem jest, że przez wiele lat plantacje palmy olejowej były tworzone w sposób niezrównoważony, co przyczyniło się do wycinki tysięcy hektarów lasów tropikalnych, służących jako schronienie dla licznych gatunków zwierząt i doprowadziło do znacznego zmniejszenia różnorodności biologicznej. Dziś jednak istnieje coraz więcej plantacji produkujących olej palmowy w sposób zrównoważony, a te, które nie kierowały się do tej pory zrównoważonym podejściem muszą ze względów prawnych (np. nowe prawodawstwo Unii Europejskiej), nacisku ze strony lokalnych społeczności czy wielkiego biznesu zmieniać swoje praktyki na zrównoważone. Certyfikacja takich plantacji pozwala wspierać produkcję, która nie prowadzi do dalszej degradacji środowiska”.

– Uprawa palmy olejowej jest nawet do siedmiu razy bardziej wydajna niż uprawy innych roślin oleistych. Dlatego, jeśli chcielibyśmy zastąpić olej palmowy innymi olejami roślinnymi, wymagałoby to wygospodarowania dodatkowej powierzchni rolnej i doprowadziło do dalszej degradacji środowiska oraz utraty różnorodności biologicznej w kolejnych regionach. W zamian powinniśmy dążyć, aby produkty na sklepowych półkach zawierały z 100 proc. zrównoważonego oleju palmowego – mówi Magdalena Rusiłowicz, koordynatorka sekretariatu PKZOP w WWF Polska.

Jednak raport Greenpeace ujawnił, że niektóre informacje na karcie WWF mogą być niedokładne. Kiedy firmy takie jak Nestle, Unilever i General Mills dobrowolnie ujawniły informacje o swoim łańcuchu dostaw, Greenpeace znalazł „problematycznych producentów, którzy aktywnie wycinają lasy deszczowe”. Inne marki są mniej przejrzyste w odniesieniu do swojego łańcucha dostaw. Ale, przejrzysty czy nie, raport Greenpeace wydaje się ujawniać, że firmy nie są w stanie w pełni spełnić standardów, które wyznaczyły w zakresie pozyskiwania zrównoważonego oleju palmowego.

Chociaż od 2004 r. dokonano pewnych ulepszeń, wciąż jeszcze daleka droga do zapewnienia, że tworzenie oleju palmowego nie szkodzi środowisku ani ludziom.

Olej palmowy jest najpopularniejszym olejem roślinnym na świecie. Jest niezwykle wszechstronny i stosowany we wszystkim, od przekąsek i szamponów po biopaliwa. Jest tak powszechny, że można go znaleźć w niemal połowie pakowanych produktów w większości supermarketów.

Olej palmowy i jego pochodne mogą występować pod wieloma nazwami niż tylko „olej palmowy”. Chociaż niektóre z tych składników wymienionych przez WWF – takie jak olej roślinny – nie zawsze są wytwarzane z oleju palmowego. Pod takimi nazwami może występować olej palmowy:

• elaeis guineensis,
• palmitynian etylu,
• gliceryl,
• uwodornione glicerydy palmowe,
• palmitynian oktylu,
• olej z owoców palmowych lub z ziaren palmowych,
• stearyna palmowa,
• palmat lub palmityt,
• kwas palmitynowy,
• tetrapeptyd palmitoilowy-3,
• palmoleina,
• siarczan sodowo-lauretowy lub laurylosiarczan sodu,
• nasiona palmy sodowej,
• stearynian lub kwas stearynowy,
• tłuszcz lub olej roślinny.

Jeśli zobaczysz te składniki na etykiecie, możesz zadzwonić do firmy i zapytać, czy zawierają one olej palmowy i/lub czy pozyskują olej palmowy od zrównoważonych przedsiębiorstw. Ponadto WWF radzi konsumentom, aby szukali znaku RSPO – po to, by upewnić się, że używany olej jest certyfikowany.

Źródło: Treehugger, WWF