Dzień Piwa. Gdzie w Polsce robione jest piwo? Historia ulubionego trunku Polaków zaczyna się już kilka tysięcy lat temu

Justyna Madan
Justyna Madan
Produkcja piwa tylko w Polsce to niemal 40 hektolitrów trunku rocznie
Produkcja piwa tylko w Polsce to niemal 40 hektolitrów trunku rocznie Grupa Żywiec
Dziś przypada Międzynarodowy Dzień Piwa. Piwo to trunek znany tak naprawdę od tysiącleci. Już w starożytnym Egipcie było produktem tak ważnym i popularnym, że otrzymało swój hieroglif. W czasach obecnych Polska jest liderem w Europie jeśli chodzi o spożywanie tego złocistego napoju. Okazuje się, że przeciętny Polak powyżej 15. roku życia wypija aż 136 litry piwa rocznie. Skąd wzięło się piwo? Przypominamy zeszłoroczny materiał, gdzie zaglądamy do jednych z największych browarów działających w Polsce.

Spis treści

W ciągu ostatnich 30 lat Polacy zmienili upodobania dotyczące spożywania alkoholu. O ile na początku transformacji głównym jego źródłem były wyroby spirytusowe, o tyle od końca lat dziewięćdziesiątych stało się nim piwo. Przeciętnie każdy pijący Polak w wieku powyżej 15 lat wypija 136 litrów piwa rocznie, co oznacza 272 półlitrowe puszki i ponad 5 kilogramów etanolu. Polska jest więc zalana piwem, czytamy w raporcie Instytutu Jagiellońskiego analizującym model picia piwa w Polsce.

Skąd wzięło się piwo? Historia złotego trunku

Piwo to najstarszy trunek na świecie. Jego historia zaczyna się 12 tysięcy lat temu w Azji. W jego odkryciu pomógł przypadek albo niedbalstwo jakiegoś roztargnionego człowieka, kiedy to porzucone przez niego jęczmienne ciasto wpadło do kadzi z wodą i sfermentowało. Po jakimś czasie ów zapominalski szczęśliwiec odkrył, że zamiast chleba i kadzi z wodą jest posiadaczem pierwszej na świecie kadzi z piwem, podaje Carlsberg Polska.

Piwo przypisuje się Sumerom. Robili oni zupę, która de facto była wywarem ze zbóż. Był to wówczas bardzo popularny posiłek. Wywar odstawiało się w ciepłe miejsce, a dzięki dzikim drożdżom mógł rozpocząć się proces fermentacji. Miało to miejsce 4000 lat p.n.e. i uważa się, że jest to oficjalna data powstania piwa. Mieszkańcy Mezopotamii (tereny dzisiejszego Iraku) wykuli na glinianych tabliczkach recepturę piwa orkiszowego.

Po upadku Sumerów, piwem zainteresowali się Babilończycy, którzy opracowali aż 20 rodzajów tego złocistego trunku. A co ciekawe, Kodeks Hammurabiego określał dzienne spożycie piwa. Starożytni Egipcjanie wierzyli, że to Ozyrys przekazał ludziom umiejętność wyrobu piwa. Grecy i Rzymianie niekoniecznie zasmakowali w tym napoju, piły go raczej niższe klasy społeczne. Swój „renesans” piwo miało w Średniowieczu, kiedy to warzeniem zajęli się mnisi.

Oni jako pierwsi dodali do piwa chmielu. Klasztory traktowały trunek własnej produkcji jako swoisty marketing. Pielgrzymi zawsze zostawiali w klasztorze datki, dlatego, aby zachęcić ich do ponownych odwiedzin, częstowano ich piwem, wyjaśnia Carlsberg Polska.

Na początku XX wieku po raz pierwszy zastosowano pasteryzację piwa, co zwiększyło jego trwałość. Szacuje się, że na ziemiach polskich funkcjonowało wówczas nawet 500 browarów (dziś jest ich mniej). Rozwój polskiego browarnictwa został zahamowany przez dwie wojny światowe i upaństwowienie zakładów produkcyjnych w czasach PRL-u. Dopiero zmiany po 1989 roku umożliwiły ponowny rozkwit tej branży.

Na świecie istnieje ponad 80 gatunków piwa, warzonych w kilkudziesięciu tysiącach odmian. Ze względu na rodzaj fermentacji, który zależy od rodzaju użytych drożdży i temperatury, piwa dzieli się na grupy.

Piwa dolnej fermentacji, czyli długo fermentujące w temperaturze 8-12 st. C:

  • Lager klasyczny – najpopularniejszy gatunek piwa
  • Pilzner – orzeźwiające, lekkie, o podwyższonym poziomie goryczki
  • Koźlak – mocne, pełne, słodowe
  • Piwo marcowe – mocne, warzone w marcu
  • Porter bałtycki – najciemniejsze piwo dolnej fermentacji, o wyraźnej goryczce.

Piwa górnej fermentacji, czyli fermentujące w wyższej temperaturze 16-30 st. C:

  • Ale – specjalność Brytyjczyków
  • Pszeniczne – warzone z dużym udziałem pszenicy
  • Porter – ciemne, miękki i delikatny smak
  • Stout – piwo kremowe, jedwabiste, zawsze mocne i ciemne

Piwa fermentacji spontanicznej:

  • Lambic – zdecydowane owocowe i kwaśne nuty

Jak powstaje piwo?

Produkcja piwa nie jest procesem skomplikowanym, ale wymaga czasu, wprawy i odrobiny cierpliwości. Podstawowym składnikiem tego popularnego napoju jest słód, czyli specjalnie przygotowany jęczmień (zmielone ziarna zalewane są wodą i podgrzewane). Poza słodem potrzebujemy również wody, chmielu (a konkretnie jego szyszek) oraz drożdży, bez których niemożliwy będzie proces fermentacji.

Chmiel odgrywa bardzo ważną rolę w produkcji piwa, nadaje mu charakterystyczną goryczkę i dodatkowe nuty aromatyczne, jednak nie stanowi podstawowego składnika. Najważniejszym składnikiem piwa poza wodą jest słód, czyli kiełkujące ziarno zbóż różnych gatunków, najczęściej jęczmienia lub pszenicy. Piwo z powodzeniem powstanie bez chmielu, który jest tak właściwie przyprawą. Z samego chmielu i wody piwa nie da się uwarzyć, może w ten sposób powstać jedynie niezbyt smaczna, ziołowa herbatka o gorzkim smaku, informuje Grupa Żywiec.

Woda to główny składnik piwa (ok.90 proc.), decyduje o jego jakości i harmonii smaku. Słód to ziarna zbóż, np. pszenica, jęczmień, żyto, owies. Ale jest też drugi rodzaj słodu, który dzielimy na:

  • słód podstawowy, np. pilzneński, monachijski, żytni;
  • pszeniczny, który wnosi do gotowego piwa dużo białek;
  • żytni, który ma w swoim składzie maksymalnie 50-60% słodu żytniego;
  • specjalny, np. karmelowy, czekoladowy, wędzony.

Rodzaj użytego słodu wpływa na smak oraz barwę trunku. Drożdże natomiast „nasycają” piwo alkoholem. W branży piwowarskiej stosowane są dwa szczepy drożdży – górnej lub dolnej fermentacji. Ich rodzaj decyduje o charakterystyce aromatycznej i rodzaju otrzymanego piwa. Chmiel natomiast nazywany jest piwną przyprawą.

Etapy produkcji piwa:

  • wybór odpowiedniego stylu oraz niezbędnych do tego składników w ściśle określonych proporcjach,
  • śrutowanie słodu, czyli rozdrobnienie i rozgniecenie słodu w specjalnym urządzeniu,
  • wsypywanie śruty słodowej do kadzi, zalewanie wodą i podgrzewanie (w tym czasie do wody przedostają się enzymy, które rozkładają skrobię uwalniając cukry i białka zawarte w słodzie do roztworu),
  • filtracja, która ma na celu oddzielenie pozostałości słodu od brzeczki (słodkawy, mętny płyn),
  • warzenie, czyli gotowanie mikstury i doprowadzenie jej do wrzenia,
  • chmielenie czyli, dodawanie chmielu, od 1 do kilku gramów na litr brzeczki,
  • chłodzenie brzeczki, usuwanie niepotrzebnych osadów, czas na dodanie drożdży,
  • fermentacja i leżakowanie, które mogą trwać od kilku tygodni do nawet kilku lat.

Istnieją różne sposoby chmielenia piwa, w zależności od efektu, jaki chce się uzyskać. Znane są sposoby dodawania chmielu już na etapie zacierania (podgrzewania słodu z wodą), przed rozpoczęciem gotowania brzeczki, w trakcie gotowania, tuż po nim oraz po zakończeniu pierwszej fazy intensywnej fermentacji. Do chmielenia zazwyczaj stosuje się roślinę w postaci granulatu - są to wysuszone, sprasowane pod ciśnieniem fragmenty chmielowych szyszek odpowiedzialnych za goryczkę i aromat, tłumaczy Grupa Żywiec.

Piwo warzone w Polsce

Produkcja piwa tylko w Polsce to niemal 40 hektolitrów trunku rocznie. Większość z nich pochodzi z czterech największych koncernów piwowarskich, czyli Kompanii Piwowarskiej, Grupy Żywiec, Grupy Carlsberg oraz Van Pur. W październiku 2021 roku w kraju było 283 czynnych warzelni komercyjnych.

Kompania Piwowarska to browary Dojlidy, Książęcy oraz Lech. Grupa Żywiec ma pod swoimi skrzydłami browary Elbląg, Leżajsk, Namysłów, Warka i Żywiec. Grupa Carlsberg to browary Bosman, Kasztelan oraz Okocim. Van Pur obejmuje browary Braniewo, Górnośląskie, Jędrzejów, BROK w Koszalinie, Łomża i Van Pur.

Grupa Żywiec

Wszystko zaczęło się w 1856 roku, kiedy to za sprawą Arcyksięcia Fryderyka Habsburga wybudowano Arcyksiążęcy Browar w Żywcu. 12 lat później browar był już największym wytwórcą piwa w Galicji. Krystalicznie czysta woda z rzeki Leśnianki jest używana do produkcji żywieckiego piwa po dziś dzień.

Pod koniec XIX wieku najsławniejszymi markami było: Cesarskie, Eksportowe, Marcowe, Lagrowe, a także Ale i Porter, a żywieckie przedsiębiorstwo wytwarzało rocznie siedmiokrotnie więcej napoju niż statystyczny browar austriacki, wymienia Grupa Żywiec.

Na przełomie XIX i XX wieku wybudowano drugą warzelnię, rozbudowano piwnice fermentacyjne, powstało laboratorium analityczno-badawcze. Browar zainwestował nawet we własny tabor kolejowy, co usprawniło transport poza granice Galicji. W 1913 roku ponad 20 proc. produkowanego piwa przeznaczone było na eksport. Po I wojnie światowej browar zatrudniał 328 pracowników i produkował 5 głównych rodzajów piwa.

W czasie II wojny światowej browar przejęli okupanci niemieccy, a jego nazwę zmieniono na Beskidenbreuerei Saybusch. Wraz z wycofaniem wojska niemieckie podjęły próbę wysadzenia zabudowań i maszyn. Jednak dzięki pracownikom, którzy z narażeniem życia odcięli przewody ładunków wybuchowych, browar przetrwał i miesiąc po wyzwoleniu wznowił działalność, jednak już pod zarządem państwowym, dodaje Grupa Żywiec.

W latach 50. podjęto współpracę z Państwowym Instytutem Fermentacji w Warszawie. W efekcie opracowano nową metodę przedłużania trwałości piwa do 6 miesięcy. W 1956 roku żywieckie piwo zaczęto sprzedawać na rynku amerykańskim, powstała też słynna etykieta z tańczącą parą krakowiaków. Obecnie Grupa Żywiec odpowiada za 60 proc. całego polskiego eksportu piwa.

Początek lat 90. to czasy prywatyzacji i dużych inwestycji modernizacyjnych. Do Grupy Żywiec należą browary nie tylko w Żywcu, ale również w Warce, Elblągu, Leżajsku i Cieszynie. W dawnych piwnicach leżakowych działa Muzeum Browaru Żywiec, a od 1996 roku w Żywcu odbywa się Międzynarodowa Giełda Birofiliów.

Carlsberg Polska

Historia Carlsberga zaczyna się od Jacoba Christiana Jacobsena, który po śmierci swojego ojca w 1835 roku, przejął rolę piwowara. Praca była jego pasją, postanowił więc odbyć podróż, która miała poprawić jakość produkowanego przez niego piwa. W Bawarii uczył się technik piwowarskich. Do Danii wrócił latem 1845 roku z dwoma garnkami wypełnionymi drożdżami Spaten.

Podczas tej długiej podróży J.C. przechowywał drożdże w niskiej temperaturze, podczas częstych przystanków chłodził je zimną wodą. Pierwsze partie lagera powstały w miedzianej wannie matki J.C. Aby produkować nowego lagera potrzebny był browar z większą przestrzenią na chłodzenie. Na obrzeżach Kopenhagi Jacobsen zbudował więc nowy browar, a nazwa pochodziła od imienia jego pięcioletniego syna, Carla, a także duńskiego słowa oznaczającego górę, czyli „bjerg”. Tak w 1847 roku powstał Carlsberg, wyjaśnia Carlsberg Polska.

Jak firma trafiła do Polski? W latach 1968–1981 Carlsberg rozszerzył swoją obecność na międzynarodowych rynkach, otwierając kilka browarów w różnych częściach świata. Pierwszy zamorski browar powstał w 1968 roku. W 1972, 1974 i 1981 Carlsberg otwiera kolejno browary w Malezji, Wielkiej Brytanii i Hong Kongu. Również w latach 90-tych firma wchodzi w posiadanie lub też nabywa kolejne pakiety akcji w browarach, m.in. w Polsce.

Firma Carlsberg Breweries A/S zostaje strategicznym akcjonariuszem browaru Okocim w Brzesku, jednego z najstarszych działających browarów w Polsce. Jego historia sięga 1845 roku, a jego założyciel Jan Ewangelista Goetz był w swoich czasach podobnym wizjonerem jak J.C. Jacobsen, zresztą panowie znali się i odwiedzali.

Do grupy Carlsberg Polska należą:

  • Browar Okocim w Brzesku - o nie tylko największy browar Grupy Carlsberg w Polsce, ale i jeden z największych i najnowocześniejszych browarów Carlsberg Breweries w Europie.
  • Browar Kasztelan w Sierpcu - tradycja sierpeckiego browarnictwa sięga już czasów średniowiecza. Warzone na tym terenie piwa trafiały na dwory książęce i cieszyły się popularnością. Dziewiętnasty wiek przyniósł dalszy rozwój. Działało tu wiele miejscowych gorzelni i browarów, a ziemie sierpeckie stały się symbolem wysokiej klasy browarnictwa.
  • Browar Bosman w Szczecinie - to miejsce o niemal 170-letniej historii. Pierwszą warkę piwa uwarzono tu w 1848 roku. W warzelni szczecińskiego Browaru można oglądać tradycyjne, lśniące, miedziane kadzie, które przypominają o bogatej historii browaru, w których do dziś warzone jest piwo Bosman.
emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Strefa Biznesu: Rolnicy zapowiadają kolejne protesty, w nowej formie

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera