Już nie dorsz i flądra na talerzu. Będziemy jeść szprotki? Bałtyk w obliczu zmian klimatu

- Mieliśmy kiedyś smażonego dorsza, później - smażoną flądrę, teraz może będziemy musieli przyzwyczaić się do smażonych czy wędzonych szprotów — opisuje aktualną sytuację w Bałtyku dr Maciej Tomczak, ekolog morski ze Swedish University of Agricultural Sciences w Uppsali.

Morze Bałtyckie charakteryzuje różnorodność, żyją w nim zarówno gatunki słodkowodne i dwuśrodowiskowe (radzą sobie w wodach słodkich i słonych). Okonie, leszcze, łososie, węgorze, szproty, dorsze, śledzie, flądry – te ryby kojarzy większość z nas. Czy scenariusz, że znanych nam gatunków będzie coraz mniej, może się spełnić?

Wydawałoby się, że Morze Bałtyckie jest niezniszczalne, jednak klimat i działania człowieka znacznie wpływają na to, co dzieje się w głębinach wód. Skutki niektórych procesów widać już teraz, część będzie rozciągnięta w czasie i zmierzą się z nimi kolejne pokolenia.

Jak wskazuje ekspert, zmiany znacznie wpływają na ekosystem, przekształcają strukturę zooplanktonu, w efekcie dochodzi do zaburzeń łańcucha pokarmowego. Przykład: plankton Pseudocalanus stanowi pożywienie dla m.in. śledzi, szprotek i larw dorsza, lubi zimną i słoną wodę. Współcześnie Bałtyk zaczynają zapełniać gatunki mniejsze i preferujące wodę ciepłą - Acartia i Temora. Stanowią przysmak dla szprotów, których w wodzie jest coraz więcej. Śledzie i dorsze, bazujące na uszczuplonych zasobach pierwszego planktonu, nie mają wystarczająco pokarmu. Nie bez znaczenia jest też tzw. rekrutacja, czyli uzupełnianie stada ryb.

- Zależy ona w dużym stopniu od kwestii środowiskowych i klimatycznych, czyli np. od temperatury wody, zasolenia czy natleniania. W związku z tym, że temperatura rośnie, mamy do czynienia z sukcesem reprodukcyjnym szprota. A to wpływa na inne gatunki, w tym na śledzia, który jest konkurencją pokarmową dla szprota, ale także na larwy dorsza, dla których pożywieniem jest podobny zooplankton, który je również szprot. Dorsza brakuje, co jest wynikiem zbyt intensywnego łowienia i zmian klimatu – przekonuje dr Maciej Tomczak.

Co ciekawe, skutkiem zmian klimatycznych jest nie tylko spadek populacji niektórych ryb, pojawiają się też nowe gatunki, które dotąd nie były widziane lub występowały jedynie lokalnie. Babka bycza początkowo pojawiała się w Zatoce Gdańskiej, teraz widać ją w całym Bałtyku. Dr Tomczak wskazuje, że jej obecność to dowód na to, że „Morze Bałtyckie zmieniło się i nie jest już morzem takim, jak kiedyś, w którym podobne gatunki nie występowały”.

Podobnie kraby i cierniki pospolite. Te drugie są rodzimym gatunkiem, kiedyś jednak zasiedlały jedynie strefy przybrzeżne. Ze względu na ocieplenie jest ich obecnie masa na otwartych wodach. Podwyższona temperatura może też wpływać na zmiany troficzne. Inne zasolenie przyciąga nowe gatunki, a to oznacza próby dominacji. Jedno jest pewne – nie jest to Bałtyk, jaki znamy z lat 80. lub 90.

- Jeśli Bałtyk będzie się ocieplał i wysładzał, zaczną żyć w nim inne gatunki ryb. Nie będziemy mieli tzw. ryb atlantyckich i pełnomorskich, tylko takie, które się przystosują do nowych warunków. W uproszczeniu można powiedzieć, że trzeba będzie zapomnieć o dużych, rybach morskich na rzecz mniejszych, często słodkowodnych lub pogodzić się z dominacją meduz – zaznacza ekspert.