Kiedy kończy się Wielki Post? Tak wyglądało poszczenie w tradycji ludowej, w tym Wielki Piątek

Agata Wodzień-Nowak
Agata Wodzień-Nowak
Na dawnej wsi w czasie Wielkiego Postu jedzono zaledwie 2 posiłki dziennie, w Wielki Piątek - wcale. Wielki Post to okres oczekiwania na Wielkanoc, która upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa w Kościele katolickim.
Na dawnej wsi w czasie Wielkiego Postu jedzono zaledwie 2 posiłki dziennie, w Wielki Piątek - wcale. Wielki Post to okres oczekiwania na Wielkanoc, która upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa w Kościele katolickim. pixabay.com/congerdesign
Wielki Post to ważny czas w Kościele katolickim, który rozpoczęła Środa Popielcowa. Warto wiedzieć, że również w Wielki Piątek obowiązuje post ścisły i określa, co można jeść i ile razy w ciągu dnia. Przypominamy, jak długo trwa Wielki Post i kiedy zaczyna się Wielki Tydzień. Wierzącym przykazanie kościelne mówi o braku zabaw, a w piątki także mięsa. W tradycji ludowej wyrzeczeń było więcej. Pojawiały się wróżby związane z pogodą i karanie winowajców. Z czego rezygnowały nasze prababki i co jedli przodkowie w czasie Wielkiego Postu?

Spis treści

Kiedy będzie Wielkanoc 2024? Jak długo i do kiedy trwa Wielki Post?

Wielki Post w Kościele katolickim rozpoczyna się w Środę Popielcową, która w 2024 roku przypadła 14 lutego. Potrwa do Triduum Paschalnego. Wielki Post jest wyczekiwaniem Wielkiej Niedzieli (31 marca). To okres pokuty trwającej 40 dni. Co ważne, nie wlicza się sześciu niedziel, które w ciągu całego roku są radosnymi wspomnieniami Zmartwychwstania.

Wielki Post kończy się Mszą Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek. Wówczas katolicy rozpoczynają obchody Triduum Paschalnego Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa:

  • Wielki Piątek 29 marca 2024,
  • Wielka Sobota 30 marca 2024,
  • Wielka Niedziela (Wielkanoc) 31 marca 2024.

Dawniej, zwłaszcza na wsi, kolejne niedziele Wielkiego Postu nazywano: Wstępna, Sucha, Głucha, Śródpostna, Czarna, Palmowa, Wielka. Niedziela Palmowa 2024 przypadnie 24 marca.

Post ścisły w Środę Popielcową 2024. Ile razy można jeść?

Warto przypomnieć, że post ścisły obowiązuje katolików dwa razy w roku, właśnie w czasie Wielkiego Postu. To Środa Popielcowa i potem Wielki Piątek.

Zgodnie z kanonami 1251-1252 Kodeksu Prawa Kanonicznego, w Środę Popielcową obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post ścisły. Można spożyć 3 posiłki w ciągu dnia, w tym tylko jeden do syta. Post ścisły obowiązuje osoby od 18. do 60. roku życia, a wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych od 14. roku życia.

Kiedy zaczyna się Wielki Tydzień?

W powszechnej świadomości najmocniej funkcjonuje Triduum Paschalne, czyli Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielka Sobota, jednak Wielki Tydzień zaczyna się już od Niedzieli Palmowej. To ostatnie dni Wielkiego Postu, jednocześnie przygotowań do nadchodzącej Wielkanocy.

Czego nie robi się w czasie Wielkiego Postu?

Do dziś przez część katolików praktykowane są wyrzeczenia wielkopostne. Duchowni przypominają, że to nie one mają być celem samym w sobie, ale prowadzić do większej przemiany, uporządkowania życia.

Indywidualne postanowienia często dotyczą wstrzemięźliwości od alkoholu czy spożywania słodyczy. Są i te bardzo osobiste, dotyczące postaw czy regularności, przypominające postanowienia noworoczne.

O postach mówi 4. przykazanie kościelne: Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w czasie Wielkiego Postu powstrzymywać się od udziału w zabawach.

Wielki Post w tradycji ludowej. To dopiero był post! Zapomnij też o koralach

Post ma być okresem wyciszenia i wspomnianej już przemiany. Dawniej ludowe zwyczaje w okresie Wielkiego Postu były bardziej rozbudowane. W nie tak dawnej tradycji, żywej jeszcze przed II wojną światową, na wsi silna była wiara w magię wegetatywną. Wraz ze zmartwychwstaniem Chrystusa odradzały się po zimie rośliny, warunki sprzyjały nie tylko uprawie roślin, ale i życiu ludzi oraz zwierząt.

Etnografowie wskazują na stosowane atrybuty, takie jak woda, ogień, pożywienie, jaja i zielone gałązki.

Podczas Wielkiego Tygodnia na wsi wróżono pogodę:

  • wiosna będzie taka jak Wielka Środa,
  • lato jak Wielki Czwartek,
  • czas żniwa i wykopów ziemniaków przypadający jesienią jak Wielki Piątek.

Licznie uczestniczono w uroczystościach kościelnych. W domach i przy kapliczkach zbierano się i wspólnie modlono za zmarłych. Śpiewano również wiele pieśni wielkopostnych („Pieśń wieczorna”, „Pieśń o cierniowej koronie”, „Gdy miły Jezus był w Betaniji”). Często miały one po kilkadziesiąt zwrotek, przypomina Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie.

Dawny post polegał na unikaniu potraw mięsnych (w biednych rodzinach i tak jadano je niezwykle rzadko), unikano czasem nawet nabiału. Rzeszowskie muzeum wylicza też inne zwyczaje wielkopostne:

  • Ubierano się w ciemne ubrania.
  • Nie noszono żadnych ozdób.
  • Unikano kłótni, a nawet głośnych rozmów.
  • Przygotowywano się do spowiedzi.
  • Jedzono tylko dwa posiłki dziennie, a w piątki w ogóle.

Jedzono na przykład:

  • żur z grzybami,
  • kwas z kapusty,
  • ziemniaki z kapustą omaszczone olejem lnianym, albo
  • polewkę z serwatki z dodatkiem mąki rozpuszczonej w wodzie.

Chleb jedli tylko bogatsi mieszkańcy wsi i w ograniczonych ilościach.

W Łowisku i Łętowni (pow. Leżajsk) od Środy Popielcowej do Niedzieli Palmowej po zapadnięciu zmroku kawalerowie grali swym wybrankom smutne melodie na fujarkach. Te specjalne fujarki wielkopostne miały około metra długości i tylko jeden otwór. Wykonane były z bzu czarnego. Grano na nich zatykając wylot palcem.

Wielki Post był na dawnej wsi okres karania winowajców. Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie wspomina, jak obchodzono się z pannami, które zaszły w ciążę:

W Rudnej Wielkiej k. Rzeszowa w Wielkim Tygodniu strzyżono włosy i smarowano sadzą twarz pannom, które zaszły w ciąże. Te zabiegi symbolicznie wyłączały je zarówno ze społeczności wiejskiej, jak również ze świata ludzkiego. Stawały się one osobami z „innego świata” jak dziadowie, drabowie itp. Tak potraktowane dziewczyny modliły się o deszcz, który zmyje sadzę z ich twarzy. Gdy spadł deszcz lub śnieg, mieszkańcy wsi uznawali to za znak Miłosierdzia Bożego i wtedy im przebaczali. Jeżeli nie było opadów to grzesznice opluwano i wypędzano ze wsi. Występowała tu wiara w magiczną moc wody, deszcz zmywał hańbę, przywracał winowajczyniom przynależność do normalnego świata, a także zapewniał urodzaj.

Źródło: Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Strefa Biznesu: Rolnicy zapowiadają kolejne protesty, w nowej formie

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera