Po co jeździło się do GS-u? Historia spółdzielni Samopomoc Chłopska

Gminne Spółdzielnie „Samopomoc Chłopska” stanowiły istotny element polskiego krajobrazu wiejskiego od połowy XX wieku do czasów transformacji ustrojowej. Ich historia jest ściśle powiązana z dziejami polskiej wsi i jej przemianami.

Geneza GS SCh sięga okresu międzywojennego, kiedy to na wsiach zaczęły powstawać pierwsze kółka rolnicze i spółdzielnie. Po II wojnie światowej ruch spółdzielczy nabrał rozpędu, a w 1948 roku powołano Centralny Związek Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Celem CRS SCh było integrowanie lokalnych społeczności wiejskich oraz wspieranie rozwoju rolnictwa i gospodarki na wsi.

GS SCh działały na szczeblu gminnym, zrzeszając rolników i mieszkańców terenów wiejskich. Ich podstawową działalnością był:

• handel: gminne spółdzielnie prowadziły rozbudowaną sieć sklepów detalicznych, zaopatrując wsie w artykuły codziennego użytku, produkty rolne, nawozy, maszyny rolnicze i inne towary.
• usługi: GS-y oferowały szeroki wachlarz usług dla rolników, m.in. młynarstwo, przetwórstwo rolno-spożywcze, naprawy sprzętu rolniczego, doradztwo rolnicze.
• produkcja: GS SCh prowadziły również własną działalność produkcyjną, np. wytwarzając pasze dla zwierząt czy materiały budowlane.

GS-y odgrywały kluczową rolę w życiu polskiej wsi. Były nie tylko placówkami handlowymi i usługowymi, ale również ważnymi ośrodkami integracji społecznej i kulturalnej. GS SCh organizowały lokalne wydarzenia, prowadziły działalność edukacyjną i kulturalną, wspierały inicjatywy społeczne.

W sklepach i przed nimi spotykali się sąsiedzi i wymieniali najnowsze informacje.

Transformacja ustrojowa w Polsce na początku lat 90. XX wieku przyniosła duże zmiany dla gminnych spółdzielni. Otwarcie rynku i napływ konkurencji z zachodu doprowadziły do spadku znaczenia Samopomocy Chłopskiej. Wiele spółdzielni borykało się z problemami finansowymi i organizacyjnymi. Stopniowo dochodziło do likwidacji lub prywatyzacji GS SCh.

Spółdzielczość wiejska wciąż odgrywa ważną rolę w Polsce, choć jej charakter uległ zmianie. GS Samopomoc Chłopska do dziś działa np. w Głogowie Małopolskim (Podkarpackie). Na jej stronie czytamy:

Aktualnie zakres działalności Spółdzielni obejmuje: handel detaliczny – głównie artykułów Spożywczych, produkcję pieczywa i skup złomu. Spółdzielnia prowadzi 15 placówek handlowych i piekarnię, zrzesza 120 członków i zatrudnia 121 osób.
Od 1998 roku Spółdzielnia corocznie wypracowuje dodatnie wyniki finansowe. W wyniku dokonanych zmian i inwestycji Spółdzielnia umocniła swoją pozycję na rynku i osiągnęła pewien poziom rozwoju.

Głogowska spółdzielnia powstała w latach 40. XX wieku po zakończeniu II wojny światowej z połączenia mniejszych spółdzielni. Podobnie GS SCH z Wejherowa na Pomorzu:

Nasza Spółdzielnia została zawiązana w dniu 18 maja 1945 roku i była „spadkobiercą tradycji” przedwojennej spółdzielni rolniczo – handlowej „Rolnik” w Wejherowie. Członkami założycielami było 31 osób. Była to spółdzielnia działająca początkowo na terenie Wejherowa, Rumi i Gdyni.

Spółdzielnia z Głogowa Małoopolskiego prezentuje swoją historię, w której istotne znaczenie miał okres zmian ustrojowych. Do przełomu lat 1989/1990 działalność gospodarcza spółdzielni była szersza niż teraz, obejmowała:

• handel detaliczny w sieci sklepów spożywczych i przemysłowych,
• produkcję pieczywa w piekarni, wędlin w masarni,
• skup: żywca, zboża, jaj, skór surowych, złomu,
• prowadzenie restauracji,
• usługi,
• zakład remontowo-budowlany,
• w ramach działalności kulturalno – społecznej, ośrodek „Nowoczesna Gospodyni” i „Klubu Rolnika”.

W szczytowym momencie spółdzielnia miała ponad 3 tys. członków.

W latach 90. XX wieku działalność spółdzielni, w wyniku nowego ładu gospodarczego i żywiołowo wzrastającej konkurencji została ograniczona. Dokonano sprzedaży niektórych obiektów gospodarczych, zlikwidowano nierentowne działalności, ograniczone zostało zatrudnienie, znacznie zmalała liczba członków Spółdzielni.

Gminne Spółdzielnie „Samopomoc Chłopska” odegrały ogromną rolę w rozwoju polskiej wsi. Przez kilkadziesiąt lat były one nieodłącznym elementem krajobrazu wiejskiego, zapewniając mieszkańcom wsi dostęp do niezbędnych towarów i usług, wspierając rolnictwo i przyczyniając się do integracji społeczności lokalnych.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal Strefa Agro codziennie. Obserwuj Strefę Agro!