Równonoc wiosenna 2023 zbliża się wielkimi krokami. Kiedy jest pierwszy dzień wiosny astronomicznej i kalendarzowej? Sprawdź!

Wiosnę czujemy instynktownie. Czują ją też rośliny i zwierzęta. To w naszym klimacie okres największego rozwoju, prawdziwy początek roku.

Jednak ponieważ mamy zamiłowanie do porządkowania i wyznaczania konkretnych dat i terminów, nie zawsze wystarcza nam przeczucie wiosny. Wyznaczamy konkretny dzień jej początku. I tu sprawa nieco się komplikuje, bo mamy kilka początków wiosny. Jak również – kilka jej rodzajów. Wyjaśniamy, kiedy wypada pierwszy dzień wiosny.

Zapraszamy do galerii. Zobacz rośliny, które wyznaczają początek wiosny

Wiosna astronomiczna to w pewnym sensie ta najbardziej „obiektywna”. Zmiana pór roku zależy bowiem od ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca. Jak wiadomo Ziemia wokół Słońca krąży po orbicie, która ma kształt elipsy. A oś Ziemi jest lekko nachylona. Te dwa czynniki sprawiają, że w zależności od punktu orbity, w którym nasza planeta się znajduje, jest ona różnie oświetlona przez promienie słoneczne.

W ciągu roku zmienia się długość dnia i nocy. I właśnie moment, kiedy dzień i noc trwają dokładnie tyle samo, czyli po 12 godzin, mamy równonoc i początek astronomicznej wiosny. To też czas, kiedy półkula północna i południowa są tak samo oświetlone, a Słońce w zenicie znajduje się nad równikiem. Od tego momentu jednak każdy dzień na półkuli północnej będzie coraz dłuższy, aż do letniego przesilenia w czerwcu. Będzie też coraz cieplej.

Widomym znakiem wiosny astronomicznej jest wejście Słońca w tzw. punkt Barana (punkt równonocy) – właśnie w tym momencie następuje zrównanie dnia i nocy. Punkt ten zaobserwowano już w starożytności – wtedy leżał on w konstelacji Barana i stąd jego nazwa. Niestety jego położenie nie jest niezmienne. Przesuwa się on systematycznie i obecnie znajduje się w... gwiazdozbiorze Ryb i zmierza w kierunku Wodnika. Jest to spowodowane tzw. ruchem precesyjnym Ziemi, czyli pewnymi odchyleniami jej osi.

Wymienione wyżej czynniki powodują przesunięcia dokładnego momentu, kiedy zaczyna się astronomiczna wiosna. W 2023 roku Słońce osiągnie punkt Barana w poniedziałek 20 marca, dokładnie o godzinie 22.25. Właśnie wtedy będzie pierwszy dzień wiosny astronomicznej. A kolejny dzień będzie dłuższy niż 12 godzin.

Wiosna kalendarzowa jest oczywiście powiązana z astronomiczną, a jej data wzięła się stąd, że kiedyś Słońce osiągało „wiosenny” punkt na niebie najczęściej właśnie 21 marca. Ta data przyjęła się zwyczajowo jako początek wiosny kalendarzowej, niezależnie od tego, że czasem „rozchodzą” się z wiosną astronomiczną. Obydwa terminy pokryją się ponownie dopiero w 2102 roku! Ale za to w 2044 roku astronomiczna wiosna zacznie się już 19 marca, a kalendarzową będzie trzeba jeszcze poczekać dwa dni.

Jakby dwóch początków wiosny było mało, wyznacza się go na podstawie jeszcze kilku innych kryteriów. Jest na przykład wiosna meteorologiczna, którą już mamy – trwa ona od 1 marca do 31 maja (w naszej szerokości geograficznej). To wynik ustaleń meteorologów, którzy podzielili rok na okresy wygodne do porównania ze względu na zachodzące wtedy zjawiska pogodowe.

Jest też wiosna termiczna. To taka, kiedy średnia temperatura dobowa wynosi od 5° do 10°C. Najwcześniej zaczyna się w zachodniej i południowo-zachodniej części Polski (ok. 25 marca), najpóźniej na północnym-wschodzie (nawet ok. 10 kwietnia). I to taka wiosna, na którą naprawdę czekamy, żeby rozkwitły nasze ogrody i cała przyroda. Ale jest jeszcze jedna wiosna, ta najprawdziwsza. Wiosna przyrodnicza, czyli fenologiczna.

O wiośnie fenologicznej pewnie mało kto słyszał, ale to właśnie ta wiosna, na którą najbardziej czekamy. To wiosna przyrodnicza. Nie ma określonej daty początkowej, bo wyznaczają ją rzeczywiste zmiany zachodzące w przyrodzie.

Wiosna fenologiczna, czyli przyrodnicza dzieli się na kilka okresów:

• przedwiośnie (zaranie wiosny) – jego początek wyznacza kwitnienie podbiału i leszczyny. W tym okresie kwitną również takie kwiaty jak: przebiśniegi, krokusy wiosenne, przylaszczki. Kwitną też drzewa i krzewy: olsza czarna i wawrzynek wilczełyko. Przedwiośnie najczęściej trwa od lutego/marca do początków kwietnia.
• wczesna wiosna (pierwiośnie) – początek wczesnej wiosny wyznacza kwitnienie czeremchy i mniszka lekarskiego oraz początek pojawiania się liści brzozy. W tym okresie zakwitają m.in. pierwiosnki, kaczeńce, rzeżucha łąkowa. W lasach kwitną czeremchy, borówki czarne i poziomki. A w ogrodach rozkwitają drzewa owocowe: jabłonie, grusze, wiśnie, czereśnie. Drzewa liściaste zaczynają się mienić odcieniami zieleni świeżo wypuszczanych liści. Wczesna wiosna trwa średnio od połowy kwietnia do połowy maja (lub jego drugiej dekady)
• pełnia wiosny – to czas wspaniałego rozkwitu. Początek tego okresu wyznacza kwitnienie kasztanowców i lilaków (zwanych bzami). W ogrodach królują narcyzy i tulipany. Kwitną jarzębiny i głogi. A także wiele innych. Roślin kwitnących wiosną jest oczywiście znacznie więcej, wymieniamy tylko podstawowe i najbardziej charakterystyczne gatunki. A już pora wypatrywać każdej roślinki, bo wiosna tuż, tuż.