Stonka w ziemniakach to duży problem, ale niejedyny. Lista żarłocznych szkodników jest dłuższa

Straty w ilości zebranych ziemniaków i pogorszenie ich jakości powodowane są głównie przez stonkę ziemniaczaną, mszycowate, wielożerne szkodniki glebowe (larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych i żukowatych oraz gąsienice rolnic), mątwika ziemniaczanego i agresywnego oraz niszczyka ziemniaczaka, wylicza Centrum Doradztwa Rolniczego.

Jak zatem widać, ziemniak jest atakowany przez wiele szkodników, a sukes własnej uprawy mierzy nie dobre kiełkowanie, a zebrany pod koniec sezonu plon.Występowanie szkodników może prowadzić również do przenoszenia chorób wirusowych.

Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa poniekąd uspokaja, że zagrożenia, jakie stwarzają poszczególne szkodniki dla uprawy mogą być zróżnicowane, zależą bowiem zarówno od nasilenia pasożyta jak i kierunku produkcji ziemniaka. Głównymi sprawcami strat w produkcji mogą być:

• stonka ziemniaczana,
• mszycowate,
• wielożerne szkodniki glebowe - larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych i żukowatych (drutowce i pędraki) oraz gąsienice rolnic,
• mątwik ziemniaczany,
• niszczyk ziemniaczak.

Odpowiednie zabiegi ograniczą wystąpowanie szkodników. Chodzi o to, by ziemniak w gospodarstwie czy przydomowym ogródku był w jak najmniejszym stopniu narażony na pojaw szkodników. Podstawowymi działaniami są:

• właściwy wybór stanowiska - ziemniak powinien zajmować miejsce po uprawach, które same nie sprzyjały występowaniu i namnażaniu się szkodników ziemniaka oraz takie warunki nie miały miejsca w sąsiedztwie pól przeznaczonych pod ziemniaki;
• prawidłowe wykonanie jesiennych zabiegów uprawowych i dobre odchwaszczenie pola z chwastów trwałych;
• stosowanie tylko kwalifikowanych, zdrowych sadzeniaków, pochodzących z upraw wolnych od szkodników kwarantannowych.

Stonka jest chrząszczem a główną przyczyną szkód są larwy żerujące na liściach. W polskich warunkach mogą wystąpić 2 pokolenia tego szkodnika. Stonka jest taką zmorą plantatorów ziemnikaów, ponieważ licznie się rozmnaża, w czasie sezonu wegetacyjnego każda samica stonki może złożyć 600-800 jaj. Młode chrząszcze pokolenia letniego są bardziej żarłoczne niż larwy.

Wczesne pojawienie się sprzyjających warunków pogodowych (ok. 23 stopnie) powodują, że rozwija się także drugie pokolenie szkodnika, tzw. pokolenie jesienne. Wraz z jesiennym ochłodzeniem, kiedy temperatura spada do 11-12 st., stonka przestaje żerować i schodzi do gleby.

Szkodliwość stonki wynika z jej dużej żarłoczności oraz szybkiego rozmnażania się, a poziom strat jakie może wyrządzić zależy od:

• skuteczności jej zwalczania w roku poprzednim;
• warunków pogodowych, szczególnie wilgotności gleby, w okresie jesieni i wiosny;
• warunków klimatycznych w okresie wiosennych lotów chrząszczy i żerowania larw.

Kiedy zwalczać stonkę w ziemniakach? GIORiN: O konieczności zwalczania stonki decyduje nasilenie pojawu oraz stan zaawansowania rozwoju roślin. Za próg ekonomicznej szkodliwości stonki we wczesnej fazie rozwoju roślin (09-14 w skali BBCH) przyjmuje się 1-2 chrząszczy na 1 m2 plantacji, natomiast dla roślin w pełni rozwoju (51-70 w skali BBCH) jest to obecność ponad 15 larw na roślinie.

Zwalczanie stonki na plantacji prowadzi się z zastosowaniem środków chemicznych – insektycydów, wksazuje Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Metodyce integrowanej produkcji ziemniaków. W przeważającej większości zabiegi takie wykonuje się w celu zniszczenia larw, jednak niejednokrotnie, szczególnie na plantacjach ziemniaków wczesnych, koniecznym może okazać się zwalczanie chrząszczy.

Ważnym czynnikiem warunkującym skuteczność zabiegów niektórych spośród zalecanych insektycydów jest temperatura powietrza. Duże znaczenie ma także stopień zaawansowania rozwoju larw - są one zdecydowanie bardziej wrażliwe we wcześniejszych stadiach rozwoju, czyli L1-L2.

Kolejną - tym razem całościowo ujętą grupą szkodników ziemniaków są mszycowate. Stanowią grupę szkodników pośrednich, ponieważ głównym niebezpieczeństwemzwiązanym z ich występowaniem jest przenoszenie chorób wirusowych. Najczęściej występującymi na plantacjach ziemniaków są:

• mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana,
• mszyca kruszynowo-ziemniaczana,
• mszyca szakłakowo-ziemniaczana

W początkowym okresie wegetacji mogą występować także inne gatunki również spełniające rolę wektorów.

Bezpośrednia szkodliwość mszyc, wynikająca z pasożytowania na liściach ziemniaka, ma niewielkie znaczenie. Dlatego na plantacjach, z których plon jest przeznaczony na cele konsumpcyjne bądź dla przemysłu, nie ma potrzeby zwalczania tych owadów. Zabiegi chemiczne są potrzebne w prowadzeniu plantacji nasiennych.

Motyle nad plantacją ziemniaków nocą? To mogą być dorosłe rolnice. Do najbardziej szkodliwych w uprawie ziemniaka należą:

• rolnica zbożówka,
• rolnica czopówka,
• rolnica goździkówka.

Dorosłe owady mają postać dużych motyli i nie szkodzą roślinom. Prowadzą one nocny tryb życia, w dzień kryją się wśród przyziemnych części roślin. Groźne są za to gąsienice rolnic, Mogą się pojawiać w całym sezonie wegetacyjnym.
Niszczą wschodzące rośliny oraz powodują wżery w rozwijających się bulwach. Przy silnym wystąpieniu może dojść do bardzo dużych uszkodzeń powodujących całkowitą nieprzydatność plonu.

Próg szkodliwości rolnic w uprawie ziemniaka to 6 gąsienic na 1m2 powierzchni.

Sprężykowate. Największe znaczenie z tej rodziny jako szkodniki ziemniaka mają: osiewnik ciemny

• osiewnik ciemny
• osiewnik rolowiec
• osiewnik skitowiec
• izaciosek kruszcowy.

Owady dorosłe wymienionych gatunków to niewielkie chrząszcze (długość ciała 7-15mm), o barwach od szarej poprzez
ciemno brunatną do metalicznie połyskującej. Głównym składnikiem ich pożywienia są pyłki roślin, nie odgrywają więc roli jako organizmy szkodliwe. Dużym zagrożeniem dla upraw są rozwijające się w glebie larwy tzw. drutowce.

Zależnie od gatunku i warunków środowiska rozwój larw może trwać 3-5 lat, przy czym największa ich szkodliwość (wynikająca z dużej żarłoczności) ma miejsce w 3-4 roku. W tym stadium rozwoju larwy osiągają długość 15- 29 mm, co w połączeniu z ich walcowatym kształtem oraz jaskrawą żółtorudą bądź rudobrązową barwą grubego, chitynowego pancerza czyni je podobnymi do odcinków miedzianego drutu.

Największe niebezpieczeństwo wystąpienia drutowców dotyczy stanowisk po zagospodarowaniu łąk, upraw wieloletnich oraz ugorów. Czynnikiem zwiększającym zagrożenie jest zachwaszczenie pól.

Jak działają drutowce? Żerujące larwy podgryzają rośliny, powodując ich obumieranie, co przy licznym ich wystąpieniu może doprowadzać do zniszczenia wschodzących roślin i pustych miejsc. W późniejszych fazach rozwoju ziemniaków drutowce stanowią poważne zagrożenie dla jakości plonu, bowiem żerując w bulwach tworzą wewnętrzne korytarze, co czyni je nieprzydatnymi do konsumpcji i przetwórstwa spożywczego a także jako sadzeniaki.

Za próg szkodliwości uważana jest obecność 11 larw/1m2 powierzchni, jednak wydaje się, że próg ten powinien zostać obniżony gdyż już obecność 4-5 larw /1m2 może być przyczyną znacznego pogorszenia jakości plonu.

Chrabąszczowate
Szkodniki glebowe upraw ziemniaka należące do tej rodziny to:

• chrabąszcz majowy
• chrabąszcz kasztanowiec
• guniak
• czerwczyk
• ogrodnica niszczylistka

Owady dorosłe tych gatunków to różnej wielkości chrząszcze i nie mają większego znaczenia jako szkodniki ziemniaka. Co innego larwy. Pędraki moga powodować uszkodzenia młodych wschodzących roślin oraz rozwijających się bulw. Dla wymienionej rodziny owadów, próg szkodliwości w uprawie ziemniaka to 4 pędraki na 1m2 powierzchni uprawy.

Szkodniki glebowe należą do organizmów, których całkowite wyeliminowanie jest niemożliwe. Warunkiem ograniczania ich liczebności, zapewniającej minimalizację szkód, jest stosowanie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych: systematyczne, prawidłowo wykonywane prace uprawowe takie jak podorywka, ewentualnie kultywatorowanie i orka. Jednym z głównych elementów walki ze szkodnikami jest tutaj eliminacja zachwaszczenia, a więc pozbawienie owadów dorosłych możliwości żerowania i składania jaj.

Mątwik ziemniaczany jest nicieniem (długość larwy inwazyjnej wynosi ok. 0,45 mm) zasiedlającym glebę, który rozwija się tylko na roślinach z rodziny psiankowate. Szkodnik ten to organizm kwarantannowy, wytwarzający stadium przetrwalnikowe – cysty. Zagrożenie upraw przez mątwika ziemniaczanego jest związane z nieprawidłowym zmianowaniem, a zamątwiczenie gleby może prowadzić do całkowitego niepowodzenia w uprawie ziemniaka.

Niszczyk ziemniaczak należy do nicieni, osobniki dorosłe osiągają długość 0,8-1,4 mm. Dla ziemniaka jest przede wszystkim szkodnikiem bulw, ale może porażać także podziemne części pędów oraz stolony. Podstawowym źródłem jego rozprzestrzeniania się są bulwy, w których przy występowaniu korzystnych dla niego warunków namnaża się w trakcie przechowywania, powodując zniszczenie zebranego plonu. Wysadzenie porażonych bulw powoduje zakażenie gleby.

Zapobieganie wystąpieniu niszczyka ziemniaczaka to stosowanie racjonalnego płodozmianu oraz stosowanie kwalifikowanych sadzeniaków.

Źródła: PIORIN