W tym roku liczba stref czystego transportu w Europie przekroczyła 320. Jak poprawiły jakość powietrza w 7 europejskich miastach?

W Berlinie emisja cząstek stałych z pojazdów PM10 spadła o 50 proc., a tlenków azotu – o ok. 20 proc. W Londynie średnie stężenie tlenków azotu spadło o 44 proc. Spadek stężenia pyłów PM2,5 w niektórych punktach pomiarowych sięgnął 26 proc. W Antwerpii poziom zanieczyszczenia tlenkami azotu spadł o 32 proc., a sadzą o 55 proc.

W połowie 2024 r. Kraków wstępnie wprowadzi na terenie całego miasta pierwsze w Polsce ograniczenia wjazdu pojazdów w oparciu o ich emisje spalin. Na szerszą skalę strefa czystego transportu zacznie w stolicy Małopolski obowiązywać dwa lata później - od lipca 2026 r. Jej efekty powinny być widoczne już wcześniej. Czy perspektywa obowiązkowej wymiany starego auta na nowsze i mniej emisyjne w ciągu najbliższych 3,5 roku skłoni właścicieli do nieodkładania tego kroku na ostatnią chwilę?

Szacuje się, że po 1 lipca 2026 r., tlenków azotu może być w krakowskim powietrzu mniej niemal o połowę w porównaniu z 2019 r. Skąd pewność, że wyeliminowanie z miejskich ulic najbardziej emisyjnych pojazdów może przynieść tak dużą poprawę jakości powietrza? Odpowiedzią mogą być pomiary z europejskich miast, w których SCT funkcjonują od lat.

W tym roku liczba stref czystego transportu w Europie przekroczyła 320. To duży skok popularności takiego rozwiązania, ponieważ większość stref wprowadzono w ostatnich kilku latach. W tych kilku miastach, które były pionierami walki o czyste powietrze, ograniczenia emisyjności dla samochodów funkcjonują od co najmniej dekady.

Dzięki temu zdołano zmierzyć, jaki wpływ miało to rozwiązanie nie tylko na flotę pojazdów poruszających się po miastach, ale w konsekwencji również na jakość powietrza, którym oddychają ich mieszkańcy.

Poniższe zestawienie oparte jest na badaniach prowadzonych niezależnie przez różne organizacje i według odmiennej metodologii. Miasta poza tworzeniem stref czystego transportu prowadziły też inne, różniące się od siebie działania związane z poprawą jakości powietrza. Przez to wyniki z poszczególnych miast nie są ze sobą w pełni porównywalne.

Berlin

Chociaż jednym z symboli Berlina jest kultowy trabant, dziś praktycznie nie ma już szans zobaczyć tego auta na ulicach miasta poza specjalnymi wycieczkami turystycznymi. To jeden z efektów wprowadzenia na terenie miasta w 2008 r. Umweltzone, czyli niemieckiej wersji strefy czystego transportu, w której wymogi emisyjności jeszcze parokrotnie zaostrzano.

Wraz z utworzeniem strefy z ulic Berlina zniknęło ok. 70 tys. pojazdów niespełniających jej norm. W efekcie już w pierwszym roku funkcjonowania strefy średni poziom pyłu PM10 zmalał o ok. 17 proc. Liczba dni, gdy poziom PM10 przekraczał normę, która w poprzednich latach wynosiła średnio 54, spadła do 32. Według szacunków władz miasta, po wprowadzeniu etapu drugiego w 2010 r. emisja cząstek stałych z pojazdów spadła o 50 proc., a tlenków azotu – o ok. 20 proc.

Antwerpia

- Strefa czystego transportu w drugim największym mieście Belgii uchodzi wśród ekspertów za modelową wersję dla tego rozwiązania, a sposób jej wdrożenia może być śmiało powielany - zarówno od strony technicznej, jak i w obszarze komunikacji - podaje strona Strefy Czystego Transportu.

Decyzja o utworzeniu strefy zapadła w 2013 r. po przeprowadzonych rok wcześniej badaniach. Pierwsze ograniczenia emisyjności pojazdów wprowadzono w 2017, kolejne w 2020 r., a następna faza planowana jest na 2025 r. Start strefy poprzedzony był szeroko zakrojoną kampanią informacyjną, która przyczyniła się do sukcesu rozwiązania.

Dwie serie pomiarów prowadzonych w sześciu lokalizacjach na obszarze strefy czystego transportu w Antwerpii przeprowadzone w 2016 r. i 2021 r. wykazały, że poziom zanieczyszczenia tlenkami azotu (NOx) spadł o 32 proc., a sadzą o 55 proc.

Londyn

W 2008 r. zaczęły obowiązywać ograniczenia emisji samochodowych w obrębie strefy Low Emission Zone (LEZ), którą stopniowo poszerzano obejmując jej zasięgiem coraz większy obszar Londynu.

Bezpośrednio po utworzeniu LEZ poziom sadzy w powietrzu w Londynie zmniejszył się o 50-60 proc, pyłów PM10 o 2 proc., a tlenków azotu NOx o 2,5 proc.

Jak podają władze Londynu, kilka lat po utworzeniu strefy pomiary wykazały, że na obszarze miasta średnie stężenie NOx spadło o 44 proc. Spadek stężenia pyłów PM2,5 w niektórych punktach pomiarowych sięgnął 26 proc. a średnio dla centrum miasta - 9 proc. Pięć lokalizacji w mieście po raz pierwszy we współczesnej historii Londynu spełniało normy WHO dla PM2,5 wynoszące 10 mikrogramów na metr sześcienny.

Mediolan

Blisko połowa z europejskich stref czystego transportu działa we Włoszech. Jedną z pierwszych był mediolański Ecopass, zastąpiony w 2013 r. rozwiązaniem Area C, a w 2019 r. Area B - obecnie to największa strefa czystego transportu we Włoszech.

Utworzenie Ecopass w pierwszych latach jego funkcjonowania zmniejszyło samochodowe emisje tlenków azotu (NOx) o 11 proc., a pyłów PM10 o 19 proc, zaś ogólne stężenie PM10 spadło o 4 proc. Po wprowadzeniu wymogów Area C, emisja samochodowe PM10 spadły o dalsze 18 proc., a NOx o 10 proc.

Madryt

Utworzona w stolicy Hiszpanii w 2018 r. strefa czystego transportu okazuje się być jedną z najskuteczniejszych w Europie. Z opublikowanego niespełna rok później raportu Transport & Environment wynika, że zanieczyszczenie tlenkami azotu (NOx) w centrum Madrytu spadło o 32 proc.

Lizbona

Jedyna jak dotąd strefa czystego transportu w Portugalii funkcjonuje od 2008 r. i składa się właściwie z dwóch stref o różnych poziomach restrykcyjności wobec emisji samochodowych.

Badania prowadzone przez portugalskich naukowców na przestrzeni lat 2009 - 2016 wykazały znaczną poprawę jakości powietrza. W ścisłym centrum (Zona 1) średni roczny spadek stężenia pyłów PM10 wyniósł 29 proc., a tlenków azotu (NOx) 12 proc., zaś na obszarze zewnętrznej Zona 2, redukcje zanieczyszczeń wyniosły 23 proc. dla PM10 i 22 proc. dla NOx.

Rotterdam

Również w słynącej z sympatii do rowerów Holandii, gdzie znaczna część mieszkańców sięga po jednoślad, aby przemieszczać się na nieduże odległości, co ma bardzo pozytywny wpływ na emisje z transportu, skupienie na zanieczyszczeniach z samochodów również przyniosło widoczne efekty.

Od czasu poszerzenia strefy czystego transportu ze ścisłego centrum na główne dzielnice miasta w 2016 r. zanieczyszczenie powietrza sadzą spadło o 36 proc., a tlenkami azotu (NOx) o 16 proc.

Władze miasta pracują obecnie nad utworzeniem w Rotterdamie strefy zeroemisyjnej dla pojazdów dostawczych, która miałaby zacząć obowiązywać od 2025 r.

- Na uwagę zasługuje fakt, że choć skala zmniejszenia się stężenia zanieczyszczeń po wprowadzeniu stref czystego transportu jest różna dla wybranych miast, jakość powietrza poprawiła się w każdym z nich - niezależnie od wielkości aglomeracji, stopnia zamożności mieszkańców czy oferty transportu publicznego - podkreśla SCT.