Minister Czesław Siekierski: - Będziemy starali się przygotować dla rolników pewne uproszczenia

Ekoschematy wciąż budzą duże emocje polskich rolników. Teraz także dlatego, że gospodarze, którzy w 2023 roku zdecydowali się wystąpić o to dodatkowe wsparcie, czekają na pieniądze. Kiedy dowiedzą się chociażby tego, ile dostaną za realizację ekoschematów?
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi dostrzega potrzeby rolników związane z jak najszybszym otrzymaniem należnych środków z tytułu płatności bezpośrednich. Dlatego również w bieżącej kampanii podjęta została decyzja o wypłacie zaliczek. Realizowane one były od 16 października do 30 listopada 2023 r. W ramach zaliczek (w ciągu zaledwie 1,5 miesiąca) wypłacono ok. 9,2 mld zł mld zł dla ok. 1,2 mln rolników, w tym ok. 1,1 mld zł z tytułu płatności ONW. Były one realizowane w maksymalnej wysokości dopuszczonej w przepisach unijnych, tj. do 70% w przypadku płatności bezpośrednich oraz do 85% w przypadku płatności ONW. Od 1 grudnia 2023 r. ARiMR przelewa płatności końcowe za 2023 r. Wypłacane są one sukcesywnie i dokładane są wszelkie starania, aby ich realizacja przebiegała sprawnie.

Ponadto rok 2023 r. to rok wdrożenia nowej reformy WPR, która wprowadziła znaczące zmiany w unijnej polityce rolnej, głównie w zakresie zwiększenia wymagań środowiskowych i klimatycznych. Efektem tego było wprowadzenie nowego rodzaju wsparcia w ramach płatności bezpośrednich: ekoschematów oraz zwiększonych wymagań w zakresie norm warunkowości.

Te wymagania nie są zbyt wysokie?
Jeszcze w 2023 r. Plan Strategiczny dla WPR 2023-2027 (PS WPR) był modyfikowany w tym zakresie.
Zgodnie z przepisami UE na ekoschematy należy przeznaczyć minimum 25% środków na płatności bezpośrednie. W związku z tym w Planie Strategicznym WPR na ekoschematy na 2023 r. zaplanowano ogółem (ekoschematy obszarowe i Dobrostan zwierząt) ok. 872,5 mln euro.  

Rolnicy zastanawiają się, czy wystarczy tych pieniędzy i jak będą wyliczane stawki płatności za ekoschematy?
Ministerstwo nie planuje zmniejszenia w tym zakresie. Jednocześnie, analogicznie, jak w latach poprzednich w przypadku płatności bezpośrednich, rzeczywiste stawki poszczególnych płatności na daną kampanię są określane na podstawie rzeczywistych danych (powierzchni, liczby sztuk zwierząt) zadeklarowanych przez rolników i zweryfikowanych przez ARiMR. Ta zasada obowiązuje również w odniesieniu do ekoschematów.

Stąd po otrzymaniu od ARiMR stabilnych, zweryfikowanych danych dotyczących powierzchni kwalifikującej się do wsparcia, wysokość stawek płatności dla poszczególnych ekoschematów zostanie określona w rozporządzeniu MRiRW wydawanym w porozumieniu z Ministrem Finansów. W przypadku, gdyby powierzchnia lub liczba zwierząt kwalifikujących się do płatności w ramach ekoschematów przekroczyła pierwotnie zakładane wielkości, konieczna może okazać się zmiana wcześniej planowanych stawek określonych w PS WPR. Niemniej jednak, przy ustalaniu wysokości stawek za ekoschematy, MRiRW planuje skorzystać z przewidzianych w prawie UE możliwości przesuwania środków pomiędzy poszczególnymi płatnościami, tak aby rzeczywiste stawki były jak najbardziej zbliżone do planowanych.

W kampanii 2023 wnioski o ekoschematy złożyło ok. 441 tys. rolników, co stanowi ok. 36% wszystkich rolników ubiegających się o płatności bezpośrednie. Harmonogram wypłaty płatności, w tym ekoschematów za 2023 r. wynikał m.in. z konieczności dostosowania systemu informatycznego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do nowej WPR. Sytuacja taka nie będzie miała miejsca w kolejnych latach.

Krajowa Rada Izb Rolniczych jeszcze na początku grudnia minionego roku wystąpiła do ministra rolnictwa o odstąpienie od nakładania na rolników sankcji i niewystawiania decyzji odmowy wypłat dotyczących ekoschematów. Czy jest na to szansa?
Podstawy prawne przyznawania wsparcia unijnego dla rolników na lata 2023-2027 zostały ustanowione w przepisach unijnych, tworzących pakiet aktów prawnych implementujących reformę WPR na lata 2023-2027. Reforma ta objęła wszystkie główne instrumenty WPR, wprowadzając szereg znaczących zmian, w tym m.in. w systemie płatności bezpośrednich, ustanawiając np. ekoschematy.

To również przepisy unijne, nakładają na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia regulacji niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony interesów finansowych Unii, odnoszących się w szczególności do nakładania skutecznych, proporcjonalnych oraz odstraszających kar, których wymiar powinien być uzależniony od wagi, skali i trwałego charakteru lub powtarzalności wykrytej niezgodności.

Przepisy unijne nie przewidują możliwości odstąpienia od nakładania kar, w tym np. z uwagi na pierwszy rok wdrażania danej interwencji, np. ekoschematów.

Rolnicy liczą, że w tym roku przynajmniej niektóre wymogi dotyczące ekoschematów zostaną tak pozmieniane, by większa grupa gospodarzy mogła z nich skorzystać. Jakie ułatwienia rozważa resort?
Tak jak powiedziałem, rok 2023 był pierwszym rokiem funkcjonowania nowej reformy WPR i to wymagało nowej organizacji, a także uporządkowania m.in. płatności w ramach ekoschematów.

Należy pamiętać, że w obecnej kampanii część dopłat bezpośrednich będzie na znacznie niższym poziomie, gdyż część środków na płatności (25%) została przekazana na płatności związane z ekoschematami. Poprzedni rząd świadomie nie przekazał rolnikom pełnych informacji w tym zakresie, ukrywano pewne fakty przed opinią publiczną, także tych dotyczących problemów informatycznych w ARiMR. A w przypadku ekoschematów to są trudne procedury i nie wszyscy rolnicy poradzili sobie z ich wypełnieniem, zwłaszcza te najmniejsze gospodarstwa.

Dlatego przygotowując się do kolejnej kampanii dopłat bezpośrednich, będziemy starali się przygotować pewne uproszczenia i ograniczyć obciążenia administracyjne, aby jak najwięcej rolników mogło skorzystać z poszczególnych płatności (interwencji) zapisanych w Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej.

Czego te zmiany mogą dotyczyć?
W celu lepszego dostosowania Planu Strategicznego obecnie jest procedowana np. zmiana polegająca na włączeniu do ekoschematu „Dobrostan zwierząt” praktyki polegającej na utrzymywaniu wybranych gatunków/grup zwierząt zgodnie z wymogami krajowych systemów jakości QAFP/QMP, które obejmują swoim zakresem element ograniczenia wykorzystywania antybiotyków w chowie tych zwierząt.

Biorąc jednak pod uwagę czasochłonność procesu zatwierdzania zmian w PS WPR (ocena i akceptacja przez KE), a także konieczność wdrożenia ich do prawodawstwa krajowego, ewentualne inne propozycje modyfikacji czy też korekt mogłyby być dopiero uruchomione od kolejnej kampanii 2025 r.