Jak środowisko i turystyka płyną na fali morskiej energetyki wiatrowej?

Z ekologicznego punktu widzenia, walor klimatyczny jest niepodważalny, gdy mowa o korzyściach płynących z pracy farm wiatrowych, ponieważ wytworzenie energii z wiatru nie wiąże się ze spalaniem żadnych paliw. Stosowane są technologie zeroemisyjne, czyli podczas pracy farmy nie są emitowane żadne gazy cieplarniane. O tym, jak szybko zwróci się koszt środowiskowy z wytworzenia farmy wiatrowej, można dowiedzieć się np. z filmu edukacyjnego z Pawłem Orleańskim. Poza ograniczeniem CO2, rozwój polskiej energetyki w kierunku odnawialnych źródeł energii, do których należy wiatr, umożliwia uniezależnienie się od zagranicznych źródeł kopalnych, z których korzystamy obecnie. Bardziej ekologiczny sposób generowania energii, nowe miejsca pracy czy tańszy prąd mają z kolei duży wpływ na branżę turystyczną.

Miejscowości, w których budowane są farmy wiatrowe, stają się symbolem ekologicznego podejścia, co może być szczególnie ważne dla okolic uzdrowiskowych i wypoczynkowych. Inwestycje w wiatraki pociągają za sobą kolejne, prowadzące do rozwoju regionów. Zwiększa się zapotrzebowanie hotelarskie i gastronomiczne, w związku z pobudzeniem lokalnej gospodarki oraz pojawianiem się nowych punktów na wycieczkowych trasach. To wszystko sprawia, że turystyka dynamicznie się zmienia wraz z rozwojem energetyki wiatrowej. Kiedy mowa o wpływie farm wiatrowych na nadmorskie miejscowości, trudno więc nie połączyć wzajemnie na siebie oddziaływujących dziedzin ochrony środowiska i turystyki. Dlatego warto kompleksowo przyjrzeć się obawom związanym z tym nowoczesnym źródłem energii. Przeciwnicy morskiej energetyki wiatrowej mogą obawiać się na przykład, że planowanie umiejscowienia farm wiatrowych na morzu odbywa się ze szkodą dla środowiska.

Planowanie umiejscowienia farmy na morzu i jej powstawanie w dużym stopniu kształtują przepisy, które są restrykcyjne i uniemożliwiają budowanie ich ani na morzu terytorialnym ani na morskich wodach wewnętrznych. Zgodnie z prawem, powinny znajdować się więc ponad 12 mil morskich od brzegu – w tak zwanej wyłącznej strefie ekonomicznej, na głębokości powyżej 20 metrów. Budowane, zgodnie z polskim prawem, morskie farmy wiatrowe muszą być oddalone od brzegu do tego stopnia, że morska wycieczka staje się jedynym sposobem, aby móc im się dobrze przyjrzeć. Z jednej strony – nie ma dzięki temu obaw o ich wpływ na krajobraz, a z drugiej – pojawia się nowy pomysł na wycieczkę, tak dla turystów, jak i dla rekreacyjnych wędkarzy.

Konieczne jest także przestrzeganie ograniczeń związanych z trasami nawigacyjnymi, koncesjami geologicznymi czy obszarami Natury 2000. Planowanie morskich farm wiatrowych zakłada odpowiednie oddalenie od tras żeglugowych – przynajmniej 2 metry morskie, i uniknięcie kolizji – między innymi z cennymi pod względem przyrodniczym terenami. Zabezpieczenia środowiskowe, takie jak obowiązek wytyczenia korytarzy migracyjnych ptaków w obrębie farmy wiatrowej również odgrywa istotną rolę w tym procesie. Farmy wiatrowe zawsze są budowane na uboczu korytarzy migracyjnych ptaków, a nie na trasie ich wędrówek.

Ocena oddziaływania na środowisko inwestycji, jaką jest powstanie morskiej farmy wiatrowej, powinna uwzględniać współdzielenie przestrzeni morskiej z takimi obszarami jak żegluga, ochrona przyrody czy turystyka. Zbadanie środowiska w danej przestrzeni i zgłębienie wiedzy na temat oddziaływań innych morskich farm wiatrowych jest wpisane w proces ich powstawania. Szczegółowy i przystępny opis procedur związanych z planowaniem farm wiatrowych, w tym procedury planistycznej i środowiskowej, można znaleźć w broszurze na stronie Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej – „http://psew.pl/biblioteka/opracowania/”. W związku ze wspomnianym współdzieleniem przestrzeni morskiej, może pojawić się jednak obawa o wpływ morskiej energetyki wiatrowej na transport morski, rybołówstwo oraz mieszkańców morskich terenów.

Jak podaje reprezentant Szwedzkiej Agencji Transportu Archives dla BalticWind.EU, podejściem do pogodzenia żeglugi i wiatraków, w obliczu potencjalnych kolizji i zakłóceń czy konieczności wybierania nowych tras przez żeglugę, mogłoby być wykorzystywanie farm wiatrowych jako pomocy nawigacyjnych.

Z kolei, podczas gdy przedstawiciele branży turystycznej w polskich rejonach nadmorskich obawiają się, że w związku z morską energetyką wiatrową może zmniejszyć się liczba odwiedzających, dane ze świata mówią co innego. Okazuje się, że farma wiatrowa może być na tyle ciekawa dla turystów, aby przyciągać ich do danych miejscowości. Potwierdza to zainteresowanie wycieczkami po farmach wiatrowych za granicą. W Wielkiej Brytanii, Danii czy Stanach zjednoczonych zainteresowaniem cieszy się żegluga pod łopatami turbin morskich wiatraków. Może rejs polegający na opłynięciu z bliska morskich platform wiertniczych mógłby wzbudzić zainteresowanie nie tylko w Skandynawii. Taki kierunek rozwoju turystyki nadmorskiej wpisuje się we wzrastający na popularności trend tak zwanej „turystyki przemysłowej”.

Nic więc dziwnego, że w Europie, w okolicach turbin powstają centra edukacji technologicznej, przyciągające wycieczki. Zainteresowanie turystów farmami wiatrowymi potwierdzają także przypadki z Polski. Dotyczą elektrowni lądowych, ponieważ sektor morski nie jest jeszcze tak zaawansowany. Włodarze Wolina i Darłowa potwierdzają, że farmy wiatrowe pozytywnie wpływają na turystykę miejscowości – są traktowane jako atrakcja i lokalny symbol. Gminy otwarte na energetykę wiatrową są postrzegane jako przyjazne środowisku i rozwijają się dzięki środkom z podatków z farm, nic więc dziwnego, że takie miejscowości stają się chętniej odwiedzane. A dlaczego Cezary Pazura chetnie odwiedziłby taką miejscowość? Odpowiedź czeka w poniższym filmie.

Ale morze to także przestrzeń współdzielona między innymi z ptakami, rybami i ssakami morskimi. Co wiadomo o wpływie na ich bytowanie w warunkach morskich farm wiatrowych? Według opracowanego przez Forest Monitor raportu programu badawczego Vindval z 2022 roku morskie farmy wiatrowe, na etapie eksploatacji, nie stanowią zagrożenia dla ryb, fok czy morświnów. Przy odpowiednich warunkach, zauważa się nawet, że dzięki energetyce wiatrowej mogą wystąpić korzyści związane z bioróżnorodnością i usługami ekosystemowymi.

Morskie farmy wiatrowe są bezpieczniejsze, niż mogłoby się wydawać. Szwedzki koncern energetyczny Vattenfall udostępnił wyniki badań podłużnych farmy u wybrzeży szkockiego miasta Aberdeen, składającego się z 11 turbin. Wynika z nich, że w trakcie 2 lat monitoringu nie zauważono tam żadnej kolizji ptaków morskich z turbinami. Ile to filmów rejestrujących zachowania zwierząt? Ponad 10 tysięcy. Radar Vattenfall był wyposażony w sztuczną inteligencję, a na okres badania wybrano czas, kiedy zagęszczenie ptaków w danym rejonie, w związku z okresem lęgowym i pozalęgowym jest największe. Unikały one strefy łopat elektrowni, a w zależności od gatunku, zmieniały tor lotu na różną odległość.

Nowoczesne technologie dodatkowo umożliwiają większą dbałość o dobrobyt morskiego ptactwa. Nic więc dziwnego, że wyniki badań umiejscawiają śmiertelność ptactwa w wyniku pracy turbin wiatrowych na niższym poziomie zagrożenia niż innych źródeł, które są częścią naszego codziennego życia. Wyjaśnia to Cezary Pazura w poniższym filmie edukacyjnym na temat wpływu farm wiatrowych. Pojawiają się jednak także obawy związane z hałasem, jaki morskie farmy wiatrowe mogą generować na różnych etapach ich funkcjonowania.

Hałas w morzu można podzielić np. na wytwarzany przez naturę oraz generowany przez człowieka. Źródłem drugiego mogą być na przykład połowy ryb, turystyka i transport morski, praca morskich elektrowni wiatrowych, badania sejsmiczne czy w końcu – budowanie morskich farm wiatrowych. Wbijanie pali i dyspersja osadów podczas budowania takich farm może negatywnie wpływać na zwierzęta morskie, dlatego, do testowania i wdrażania energetyki wiatrowej, powstały systemy minimalizowania takiego podwodnego hałasu. Służą temu między innymi takie techniki jak kurtyny bąbelkowe, systemy HSD czy osłony izolacyjne.

Zróżnicowanie stosowanych technik pomaga zmniejszać wpływ hałasu z instalacji morskich farm wiatrowych na morską faunę (więcej na temat technologii wyciszających, wspieraniu bioróżnorodności czy ustalaniu przebiegu korytarzy przelotowych można znaleźć w artykule „Morskie elektrownie wiatrowe — jak wpływają na środowisko?”). Ważną rolę odgrywać będzie jednak przede wszystkim unikanie obszarów wrażliwych podczas planowania i budowy farmy.

Obawy dotyczące hałasu generowanego przez morskie farmy wiatrowe pojawiają się nie tylko w związku z obszarem morskim, ale także lądowym. Dotyczą komfortu okolicznych mieszkańców i turystów. Pomijając wspomniany na początku artykułu fakt powstawania morskich farm wiatrowych w dużej odległości od samej linii brzegowej, warto zajrzeć do filmu edukacyjnego, stworzonego w ramach kampanii edukacyjnej „Płyniemy z wiatrem”, w której Krzysztof Zalewski wyjaśnia, dlaczego dźwięk także z tych lądowych farm wiatrowych nie jest inwazyjny dla ludzi. Dźwięk taki nie jest ani szkodliwy ani nawet zbytnio zauważalny dla przyjezdnych i miejscowych, więc nie może negatywnie wpływać na ilość osób odwiedzających daną miejscowość czy na zdrowie mieszkańców.

Technologia usprawniająca powstawanie, funkcjonowanie i utylizację morskich farm wiatrowych stale się rozwija, jednak korzyści dla ekologii i turystyki są wyraźnie widoczne już teraz. Więcej na temat wpływu farm wiatrowych oraz kampanii „Płyniemy z wiatrem”, która ma na celu edukowanie na temat morskiej i lądowej energetyki wiatrowej w Polsce, można znaleźć na jej stronie internetowej: http://psew.pl/ oraz w jej medich społecznosciowych na Facebooku, Instagramie, TikToku i YouTube.

Niniejszy materiał powstał w ramach kampanii „Płyniemy z wiatrem”, realizowanej przez Polskie Stowarzyszenie Energii Wiatrowej, dofinansowanej ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej.