Zima w kratkę, huśtawka temperatur. Co na to tatrzańskie niedźwiedzie? Czy mogą spać?

Tegoroczna zima jest na spódnica prawdziwego Szkota – w kratkę. Raz mamy siarczysty mróz, za chwilę odwilż. I tak ostatnio w kółko. Czy taka aura nie przeszkadza w zimowym śnie niedźwiedziom – naszym największym drapieżnikom?

Niedźwiedzie zapadają w sen zimowy, ale to nie jest hibernacja taka, że one o bożym świecie nic nie wiedzą. Można powiedzieć, że są w takim stanie czuwania. Jeżeli temperatura jest ujemna, jest duża ilość śniegu, to one siedzą gawrze. Natomiast jeżeli zrobi się okres cieplejszy, taki jak był przed świętami, to niedźwiedzie się budzą i starają się wykorzystać ten czas, żeby jeszcze na tą właściwą zimą uzupełnić zapasy tłuszczu. Szczególnie, że teraz będzie okres dosyć kluczowy dla tych drapieżników, szczególnie dla samic. Mówię tutaj o styczniu, bo właśnie w styczniu rodzą się młode niedźwiadki. Stąd, gdy jest ciepło, możliwe są obserwacje niedźwiedzich tropów.

A gdy spada temperatura, wracają do przygotowanej wcześniej gawry?

Tak. Jednak to nie musi być jakaś specjalnie przygotowana gawra. Badania szwedzkich przyrodników pokazują, że niedźwiedź może zasnąć nawet w śniegu. Śnieg go zasypie i on ma tam stałą temperaturę, nie odczuwa wiatru. Bo właśnie wiatr jest najgorszy dla zwierząt. Starają się odsłonić przed nim jak mogą. Dlatego często widzimy zwierzęta - czy to kozice, czy jelenie, które siedzą i nie ruszają się. Nam się wydaje, że taka kozica przyzwyczaiła się do obecności ludzi i dlatego się nie rusza. Natomiast jest to ich strategia, by oszczędzać energię. Wtedy zwierzęta są blisko gleby, tam jest jej trochę cieplej. Mniej oddziałuje na nią ten wiatr, mniej traci energii. Więc dla nich to jest korzystnie.

Inaczej mówiąc, robią sobie takie igloo…

U nas jeszcze tego nie dowiedziono, żeby taki przypadek śpiącego niedźwiedzia pod śniegiem był, natomiast w Szwecji rzeczywiście tak jest.

Generalnie więc, jeśli trafiłaby się bardzo ciepła zima to może się zdarzyć, że ten niedźwiedź będzie miał wyjątkowo przerywany sen, albo w ogóle nie zaśnie?

Może nie będzie miał w ogóle snu, ale dla niedźwiedzia to dobrze. Sen nie jest niedźwiedziowi niezbędny, żeby przetrwać zimę. Raczej to jest sposób, żeby się schronić przed mrozem. A jeśli będzie wysoka temperatura, mniej śniegu, niedźwiedź będzie miał gdzie uzupełnić pożywienie.

Czyli niedźwiedź właściwie zasypie, by przetrwać mróz i okres kiedy jest mało jedzenia.

Dokładnie tak.

Wysoka temperatura może pobudzić niedźwiedzia do aktywności, a hałas? Może obudzić niedźwiedzia w środku srogiej zimy? Przed nami sylwester, a TPN znów apeluje, by nie używać fajerwerków. Jak pamiętam, kilka lat temu był przypadek niedźwiedzia obudzonego hukami petard.

Czynniki wybudzenia się niedźwiedzi są różne. Nie musi to być potężny wystrzał. Wystarczy, że na przykład człowiek zejdzie ze szlaku przejdzie na nartach obok gawry. Narciarz będzie zupełnie nieświadomy, że przeszedł obok gawry. Ale ten niedźwiedzi nie śpi na tyle mocno, żeby tego człowieka nie zauważyć. Co prawda on nie wyjdzie prosto na człowieka i nie będzie go chciał zjeść, ale może się zdarzyć, że po prostu zostanie wypłoszony. Będzie chciał zmienić gawrę, bo stwierdzisz, że tutaj nie jest do końca bezpiecznie, bo chodzą ludzie. Niedźwiedź jest takim zwierzęciem, który jest dosyć czuły na schodzenie ze szlaków, w tym powiedzmy ekosystemie leśnym nie.
Może się zdarzyć tak, szczególnie w styczniu, gdy samica urodzi młode i człowiek przejdzie koło ich gawry, to niedźwiedzica będzie chciała zmienić swoją gawrę, bo będzie czuła, że jest zagrożona. I prawdopodobnie te młode nie przeżyją zimy.
Fajerwerki również mogą obudzić niedźwiedzia. Szczególnie jeżeli mają gawry blisko miasta, w pobliżu np. Drogi pod Reglami. Jeśli będzie tam huk, niedźwiedź stwierdzi, że jest nie do końca bezpiecznie, więc on tą gawrę zmieni.
Strzelanie jest niedobre nie tylko dla niedźwiedzi, ale dla każdej zwierzyny. Bo wywołuje stres, płoszenie się, uciekanie, a co za tym idzie utrata energii.

A co zimą jedzą takie tatrzańskie zwierzęta, jak wszystko jest przysypane śniegiem? Na przykład łanie, czy jelenie.

Wtedy siedzą w takich miejscach, gdzie jest młodnik. Wygryzają pędy drzew. Najbardziej lubią jodły, jedzą też świerki. Czasami spożywają także pędy buka. Natomiast kozice można spotkać gdzieś na grani, w takich miejscach, gdzie śnieg jest wywijany, jest dostęp do jakiejś trawy. Starają się skubać co tam jest pod śniegiem.