Spis treści
Twaróg powstaje z mleka, głównie krowiego, ale coraz większą popularnością cieszą się sery z mleka koziego. Biały ser jest wyrabiany od setek lat i wbrew pozorom dość prosty w przygotowaniu. Podpowiadamy, jak zrobić twaróg tradycyjną metodą, którą stosowały nasze babcie na wsi.
Jakiego mleka użyć do robienia twarogu?
Mleko pasteryzowane ze sklepu nada się do wyrobu twarogu, ale wymaga więcej pracy, by uzyskać zasiadłe mleko. Najlepszym wyborem będzie to świeże mleko prosto od rolnika. Twarogi wyrabiano na wsi przeważnie ze zsiadłego mleka pełnego lub odciągniętego (po zebraniu śmietany, która zbiera się na wierzchu mleka prosto od krowy. Do odciągania śmietanki gospodynie używały „chłodników”.
Aby uzyskać 0,5 kg twarogu, potrzebujemy ok. 2 litrów mleka (nieco więcej). Nie nadaje się mleko UHT.
Jak zrobić domowy twaróg? Tradycyjna metoda z polskich gospodarstw
Twaróg od dawnych czasów był jednym z najstarszych i najczęściej spożywanych produktów mlecznych. Potrzebne będą:
- garnek z grubym dnem,
- duża łyżka, nie rózga,
- tetra albo chusta serowarska, jeśli chcesz się profesjonalizować),
- sitko.
Przydać się może termometr.
Przepis babci na domowy twaróg. Aby zrobić ser, podgrzewano kwaśne mleko (do temp. poniżej 40 st.) po wcześniejszym zebraniu śmietany. Następnie ścięte mleko wlewano do płóciennych worków, aby stopniowo odsączyć serwatkę. Dziś częściej wykorzystujemy sitko, na którym wcześniej rozkładamy tetrę. Następnie zawartość worka trafiała do drewnianej prasy, w której odciskało się serwatkę i nadawano kształt.
Muzeum Zagłębia wyjaśnia, że dawniej twaróg prasowano poprzez umieszczenie płóciennego worka pomiędzy dwoma deskami. Na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego worek nazywano wykładonką.
Przez dokręcanie desek śrubami uzyskiwano ser o odpowiedniej wilgotności. Skośnie nachylona powierzchnia uzyskana dzięki podporom różnej wysokości ułatwiała ściekanie serwatki. Urządzenie, w zależności od regionu, nosiło różne nazwy: sernik, syrnik, prasa, praska, serownik, śrubstok.
Jak zrobić twaróg bez praski? Zsiadłe mleko utrzymujemy w garnku w temperaturze ok. 35-38 stopni przez 30-60 minut. Potem zostawiamy do wystudzenia na minimum 2 godziny. Kawałki skrzepu z garnka przekładamy na sito i odsączmy. Jak odcisnąć resztki serwatki, gdy nie mamy praski, którą posługiwała się babcia? Na sito stawimy np. słoik napełniony wodą. Są też specjalne domowe urządzenia. Im lepiej dociśniemy ser, tym będzie bardziej zwarty.
Dobrze odciśnięty twaróg pozwala kroić się nożem.
Klinek z dodatkami, czyli twaróg o wyjątkowym smaku
Twaróg jemy na śniadania np. ze szczypiorkiem czy rzodkiewką, czasem jako plaster na kanapce polany delikatnie miodem. To podstawa serników, farszu pierogów czy naleśników. Podczas regionalnych jarmarków, festiwali smaków i targów pojawiają się producenci tego produktu, którzy oferują twarogi własnej roboty z dodatkami, np. biały ser z:
- kminkiem,
- kozieradką,
- czarnuszką,
- dodatkiem papryki,
- klinek z siemieniem lnianym.
Dodatki do twarogu nie są nowością, bo potwierdzają ustalenia badaczy:
„Ser świeży i suszony spożywano nie tylko z chlebem, ale również z polewką i zsiadłym mlekiem. Jeszcze w okresie międzywojennym świeży ser dość często przed spożyciem opalano na gorącej płycie kuchennej, w słomie na rusztach lub w piecu chlebowym (…) Twaróg do chleba rozrabiano i rozrzedzano najczęściej śmietaną, rzadziej mlekiem. Przyprawiano go solą, pieprzem, cebulą, a niekiedy miętą, rutą lub piwonią. W Sieradzkiem twaróg taki nazywano gzicką i jedzono go z ziemniakami” - Jan Piotr Dekowski, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, Seria Etnograficzna nr 20, „Kultura wsi Polski środkowej w procesie zmian” Tom 2, Warszawa-Łódź 1979)
Na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi twaróg tradycyjny trafił 15 lutego 2010 roku w kategorii Produkty mleczne w województwie łódzkim. Jego tradycyjny kształt to kostka lub klinek o białej, ewentualnie lekko kremowej barwie.
Jak zrobić zasiadłe mleko?
Zsiadłe, czyli ukwaszone w procesie fermentacji. Mleko prosto od krowy potrzebuje ciepła, więc latem wystarczy zostawić je na blacie, zimą postawić blisko kaloryfera. Wystarczy doba lub dwie.
Aby uzyskać zsiadłe mleko z takiego świeżego sklepowego mleka np. marketowego 3,2 proc., trzeba do podgrzanych 2 litrów do ok. 25 stopni, po zdjęciu z ognia należy dodać 6-7 łyżek kwaśnej śmietany bez konserwantów. Dokładnie wymieszać i odstawić na dobę lub dwie.