Jak zrobić tradycyjny wieniec dożynkowy? Jest lista zasad. To dzieła sztuki, które czasem trafiają na sprzedaż. Ile kosztują?

Wieniec dożynkowy jest podstawowym atrybutem święta plonów na polskiej wsi. Gminy, powiaty, województwa, a na zakończenie prezydent organizują konkursy wieńców. Czasem robią je koła gospodyń wiejskich, innym razem nieformalna grupa mieszkańców wsi. Praca zaczyna się od zbierania złotych kłosów i przygotowania stelażu. Potrzebny jest pomysł i mnóstwo mrówczej pracy przy mocowaniu zboża, ziół, kwiatów.

Muzeum Wsi Radomskiej opisuje, jak wyglądał taki dawny wieniec. Do takiego wzoru dziś dąży się w konkursach na ten tradycyjny symbol dożynek. Kto chce zyskać szanse w dożynkowej rywalizacji i dotarcie aż do konkursu na dożynkach prezydenckich, powinien przestrzegać szeregu zasad. Ma być przede wszystkim naturalnie i regionalnie.

Jak przekazuje Muzeum Wsi Radomskiej, najczęściej wieńce wito, wplatając w nie kłosy z „równianki” oraz garście zżętych, niemłóconych zbóż:

• żyta,
• pszenicy,
• jęczmienia,
• owsa.

Ubogacano je owocami i warzywami, czyli wszystkim, czym obrodziła ziemia, przystrajano wstążkami i kwiatami polnymi (w Radomskim były to: astry, barwinek, róże polne, goździki, kwiat ślazu gęsiego, nagietki, kurzyślad).

Wieńce żniwne zwykle miały kształt korony węgierskiej.

Składały się z tzw. obrączki, czyli warkocza zrobionego ze zboża o średnicy grubości cala (splot sam bez kłosek) oraz dwóch przymocowanych do niej warkoczy wygiętych kabłąkowo. Miejsce ich krzyżowania się przewiązane było jedwabnymi wstążkami, najczęściej barwy białej, żółtej, czerwonej i szafirowej.

Gminy ogłosiły już coroczne konkursy na wieńce dożynkowe. Zrobiła tak m.in. gmina Wąsewo w województwie mazowieckim. Wieńce można tu zgłaszać do 11 sierpnia, by 4 dni później mogły wziąć udział w dożynkach gminno-parafialnych. W wielu polskich gminach konkurs wieńcowy ma 2 kategorie: wieńców tradycyjnych i nowoczesnych ozdób. W tej drugiej pojawiają się młyny, studnie, powozy, scenki żniwne, gołębie ze zboża itp.

Trudno nie wspomnieć o popularnych w ostatnich latach, tworzonych ze słomy witaczach dożynkowych, które informują przejezdnych, kiedy w danej okolicy będą dożynki. Mieszkańcy prześcigają się w pomysłowości i rozmachu. Część samorządów organizuje dla nich osobne konkursy.

Konkurs na wieniec ma przyczyniać się do prezentowania bogactwa plonów wkomponowanych w wieniec i popularyzować wiedzę o dawnych zwyczajach dożynkowych oraz roli wieńca jako głównego rekwizytu obchodów, napisano w regulaminie jednego z konkursów. W innych wspomina się o rozbudzaniu i poszerzaniu zainteresowania kulturą ludową.

Zastrzeżono w nim, że wieniec formą i wykorzystaniem materiałów ma nawiązywać do tradycji dawnych wieńców tworzonych na Mazowszu.

Wieńce nie stają się własnością organizatora konkursu. Co z nim wówczas zrobić? Niekiedy przyjmują je muzea, skanseny, przez pewien okres dekorują kościoły, a niekiedy wystawiane są na sprzedaż. Na popularnej platformie ogłoszeniowej można znaleźć ponad 240 ogłoszeń, w których ceny zaczynają się od 400, a kończą na ponad 2000 złotych, sporadycznie nieco mniej okazałe za 200-250 zł.

Pozostając jeszcze na moment przy kwestiach finansowych, nagrodami w konkursach również zazwyczaj są pieniądze. Od kilkuset złotych na poziomie gminy (np. gmina Wąsewo: I miejsce 700 zł, II - 500 zł, III - 300 zł) do 10 tys. złotych za pierwsze miejsce w konkursie Prezydenta RP (II miejsce – 6 tys. zł, III miejsce – 4 tys. zł, wyróżnienia – po 1,5 tys. zł).

Zapisy regulaminów poszczególnych konkursów są nieco inne, jednak najczęściej pojawiają się następujące wytyczne:

• różnorodność użytych materiałów, koniecznie naturalnych, jak kłosy, ziarna zbóż, owoce, warzywa, kwiaty, zioła,
• walory estetyczne, czyli kompozycja, dobór barw, architektura bryły,
• zgodność z tradycją w zakresie kompozycji, formy, materiału i techniki wykonania,
• poziom i styl wykonania,
• ogólny wyraz artystyczny, nawiązanie do regionu,
• niekiedy, np. podczas konkursu prezydenckiego: sposób prezentacji wieńca, w tym ubiór członków grupy wieńcowej.

Gmina Wąsewo zastrzega, że nie będą oceniane: wieńce ozdobione dekoracjami z tworzyw sztucznych, wieńce o formach obcych tradycji ludowych, jak np. zaprzęgi, kula ziemska, studnia, ule, kosiarze, inne sceny rodzajowe czy wieńce z poprzednich lat. Nietypowe formy są klasyfikowane w innych gminach jako ozdoby nowoczesne.

Gmina Wojciechów w województwie lubelskim wyjaśnia w informacji o konkursie, że każda wieś może zgłosić co najmniej jedną propozycję wykonaną indywidualnie lub zespołowo. Ważne, by prace nad wieńcem na wszystkich etapach udokumentować na zdjęciach, które trzeba dołączyć do karty zgłoszeniowej.

Gmina najpewniej chce się uchronić przed zgłaszaniem kupionych prac. Jury będzie oceniać zarówno same kompozycje, jak i sposób ich prezentacji, a nagrody przyzna w dwóch kategoriach.

Ostatnim etapem w konkursie wieńców może być zakwalifikowanie jako zwycięzcy wojewódzkiego do reprezentowania regionu na dożynkach prezydenckich. Wówczas rozstrzyga się „Konkurs na najładniejszy wieniec dożynkowy o nagrodę Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej”. W 2023 roku konkurs zostanie przeprowadzony 23 września w trakcie Dożynek
Prezydenckich w Warszawie na terenie dziedzińca Pałacu Prezydenckiego,

W regulaminie prezydenckiego konkursu można znaleźć zapis o tym, że tradycyjny wieniec na ziemiach Polski wykonywany był w kształcie korony lub stożka. Niedopuszczalne jest stosowanie owoców i kwiatów hodowanych oraz współcześnie modyfikowanych zbóż jak np. pszenżyto.

• Wieńce nie mogą być wykonane z wykorzystaniem plastiku, styropianu lub sztucznych kwiatów.
• Nie powinny przekraczać określonych rozmiarów: wysokość do 180 cm, szerokość w podstawie oraz w średnicy na całej wysokości wieńca do 150 cm.
• Wieńce swoim wyglądem nie powinny budzić negatywnych skojarzeń, w tym obrażać uczuć religijnych i poczucia moralności.
• Konstrukcja wieńców musi umożliwiać ich samodzielne przenoszenie lub przewiezienie na wózkach przez reprezentantów grup wieńcowych podczas przemarszu korowodu dożynkowego.

Chcecie pochwalić się swoim wieńcem dożynkowym? Prześlijcie do nas zdjęcia, a my dołączymy je do artykułu: [email protected]